Natuur als medicijn: met je handjes in de aarde

Wie depressief is, kan beter een moestuin beginnen dan antidepressiva slikken. Dat stimuleert de aanmaak van gelukshormonen in je brein.

‘Mijn tuin is mijn kerk en sportschool tegelijk’, verklaarde een kennis van mij ooit.

Heel kernachtig gezegd, want de wetenschap heeft inmiddels ontdekt dat tuinieren om meerdere redenen zeer goed is voor je gezondheid. Het werkt stress verlagend, omdat je tijdens het wroeten in de aarde in alle rust over andere dingen kunt nadenken. Of juist helemaal nergens over nadenken, want tuinieren is absoluut een meditatieve bezigheid. Bovendien ben je natuurlijk lekker fysiek bezig in de frisse buitenlucht en verbouw je bijvoorbeeld je eigen onbespoten groenten en fruit, ook heel gezond.

Geluk zit in de grond

Maar Geoff Hamilton (de helaas veel te vroeg overleden presentator van BBC’s Gardeners World) wist nog een ander, zeer belangrijk gezondheidsvoordeel van tuinieren. Begin jaren negentig al, drukte hij zijn kijkers op het hart dat de grond in je tuin bepaalde bacteriën bevat die gezond voor je zijn. Daarom adviseerde Hamilton zijn kijkers om vooral vaak met hun blote handen in de aarde bezig te zijn.

‘En dat is dus niet hetzelfde als een zak gekochte tuinaarde op schoot nemen voor de televisie en daar met je vingers in wriemelen’, grapte hij er nog goedmoedig achteraan.

En kijk! In 2007 wordt ineens het wetenschappelijke bewijs voor dit fenomeen onomstotelijk vastgesteld: als je met je blote handen in de aarde zit, dan kom je in contact met een bodembacterie die Mycobacterium vaccae heet. Deze onzichtbare gast dringt je huid binnen, reist vervolgens via je bloedbaan naar je hersenen en stimuleert daar je serotonineproductie. Serotonine is fijn. Heel erg fijn zelfs. Dit gelukshormoon is namelijk een natuurlijk antidepressivum, dat ook nog eens je immuunsysteem versterkt.

Minder astma

In maart 2011 publiceerde de New England Journal of Medicine een onderzoek waaruit blijkt dat kinderen die op boerderijen opgroeien 30% tot 50% minder kans hebben om astma te krijgen. Boerderijkinderen maken zich namelijk vaker dan stadskinderen lekker vies bij het buiten spelen en hebben dus meer contact met de immuunversterkende bacteriën. Kinderen die nooit eens met hun handjes in de prut mogen graaien omdat hun ouders bang zijn voor ziektekiemen, hebben meer kans op allergieën, astma en zelfs psychische stoornissen.

Oncologe Mary O’Brien in het Londense Royal Marsden ziekenhuis behandelt (long)kankerpatiënten met Mycobacterium vaccae, waardoor zowel hun immuunsysteem als hun moreel opvallend verbetert. O’Briens kankerpatiënten zeiden dat ze na de behandeling met de heilzame bodembacterie positiever gestemd waren, beter konden nadenken en minder pijn hadden.

Onderzoekers verwachten dat deze bodembacterie ook een genezende werking kan hebben op mensen met de ziekte van Crohn of reumatische artrithis. Wellicht is het in de toekomst mogelijk om een prik met Mycobacterium vaccae te halen tegen depressie. Maar waarom zou je daar op wachten?

Milde euforie

Ook in dit geval is de natuurlijke weg verreweg het allerbeste, want als je in je tuin niet alleen bloemen, maar ook groenten en fruit kweekt, dan komt bij het oogsten van je eigen producten ook nog eens dopamine vrij, een tweede gelukshormoon.

Geluksgevoelens bij het oogsten van je eigen eten (of het vangen van een prooi) zitten ingebakken in onze genen. De natuur deelt namelijk beloningen uit als je doet wat goed voor je is, zoals je eigen kostje bij elkaar scharrelen. Volgens wetenschappers heeft dit beloningssysteem zich ontwikkeld gedurende 200.000 jaar van jagen en verzamelen door onze verre voorouders: zodra zij eetbare planten of vruchten vonden of een prooidier vingen, leverde dat een stoot dopamine in hun hersenen op die een milde euforie teweegbracht.

Het interessante is: deze reactie wordt zowel opgeroepen door het kijken naar bijvoorbeeld een rijpende vrucht, als door het ruiken en plukken ervan. Dus kijk je worteltjes gerust dagelijks de grond uit, want dat is goed voor je!

De verslavings-wisseltruc

Overigens heeft dit biologische beloningssysteem ook een moderne variant: koopverslaafden ervaren precies zo’n zelfde dopaminestoot als ze net hun vijfenveertigste paar nieuwe schoenen of zoveelste technische speeltje hebben gescoord. Niet geheel toevallig is dit precies waar reclamebureaus op mikken wanneer ze een advertentie bedenken die bij consumenten bezitsdrang moet opwekken…

Wil je van je koopverslaving af? Neem dan een volkstuin, knutsel een leuke verticale tuin op je balkon of trek die ‘onderhoudsvriendelijke’ tegels uit je achtertuin. Want verslavingen overwinnen is ongelooflijk moeilijk, maar het vervangen van een ongezonde verslaving door een gezonde verslaving is veel makkelijker!

Maak van elk plantsoen een gemeenschapstuin

Gemeenten zouden een hoop geld kunnen besparen als ze al hun suffe groenstroken en plantsoentjes gratis in beheer zouden geven aan de dichtstbijzijnde buurtbewoners. Om er een gemeenschappelijke moestuin of bloemenpluktuin van te maken. De vraag naar volkstuintjes is immers nog altijd groter dan het aanbod.

Het zou heel wat mensen een gang naar de voedselbank besparen en geeft buren een kans om samen in de frisse buitenlucht iets gezelligs te doen. Goed voor de sociale cohesie dus. Bovendien een probaat middel tegen eenzaamheid (GGZ-kosten!) en vandalisme. Dit onder het motto: gratis en gezond voedsel voor & door iedereen, zonder een hek er omheen!

Dergelijke gemeenschapstuinen zijn in Nederland en daarbuiten een aantoonbaar succes: ze worden zelden leeggeroofd of gesloopt door vandalen.

Geen zin in!

Uit eigen onderzoek moest omgevingspsychologe Agnes van den Berg overigens concluderen dat tuinieren géén geneeskrachtige werking heeft op mensen die niet van tuinieren houden.

Pfff! Ik zie het al helemaal voor me, zo’n groepje chagrijnige proefpersonen dat met hun  handen diep in de zakken tegensputtert: ‘Nee, bah! Heb ik geen zin in. Een beetje met mijn handen tussen de vieze beestjes zitten wroeten zeker. Nee hoor, doe mij maar liever een pilletje.’

Maar van serotonine en dopamine wordt iedereen blij, zonder uitzondering. Dus als je echt niet van tuinieren houdt, dan loont het beslist de moeite om je toch over je weerstand heen te zetten en het evengoed gewoon te gaan doen, net als sporten.

Iedereen die zich gespannen, neerslachtig en doorlopend gestresst voelt, kan zichzelf letterlijk en figuurlijk een schop te geven en gewoon aan de slag gaan, dan volgen de gelukshormonen vanzelf… zonder de nare bijwerkingen van pillen, zoals dufheid en libidoverlies.

Dit is het eerste artikel van een tweeluik dat ik schreef over alle bewezen gezondheidseffecten van de natuur. Lees ook Natuur als medicijn: waarom de natuur zo gezond voor je is.

Image: eigen foto