Waarom vriendschap net zo belangrijk is als eten en drinken

• Je kunt in deze gepolariseerde tijden nog zo’n hekel hebben aan je medemens, maar wie er geen warme vriendschappen op na houdt, wordt eerder ziek en gaat sneller dood. Lees alles over de keiharde feiten in dit artikel…

Wat doe je het allereerst nadat je in je eentje bent geëmigreerd naar een nieuw woonland? Op mijn eerste dag in Hongarije stelde ik voor mezelf drie prioriteiten.

1. Uitgewoond tanyaatje zo snel mogelijk gezellig maken (serieuze renovaties komen later wel)
2. Oriëntatie directe leefomgeving: waar haal ik mijn boodschappen en waar kan ik mijn honden veilig uitlaten
3. Nieuwe vrienden maken en een beetje snel

Het klinkt misschien gek, maar ook die laatste prioriteit heb ik vrij pragmatisch aangepakt. Ik trok er een middag voor uit om het excellbestand van Wim Jacobsen te bestuderen, waarvan hij met enige regelmaat de meest actuele versie uploadt in zijn Facebookgroep Wie Woont Waar in Hongarije. In dat bestand noteert Wim met grote nauwkeurigheid welke Nederlanders en Belgen er per provincie in welk dorp wonen. 1000x dank daarvoor, Wim! 

Ik keek wie er in de omgeving van mijn woonplaats Tompa wonen en checkte daarna hun Facebookprofielen, om te zien of we een beetje op dezelfde golflengte zitten. Twee vrouwen vielen mij direct op, en met deze vrouwen ben ik inmiddels ook goed bevriend. Missie geslaagd! Daarna zijn er nog meer vrienden en vriendinnen bij gekomen…

Ik moet me kunnen uiten, anders raak ik opgesloten in mijn eigen hoofd

Een pak van mijn hart, want als ik iets heb geleerd in de afgelopen 64 jaar, dan is het wel hoe belangrijk vriendschap is. Net zo belangrijk als eten en drinken wat mij betreft. Want hoe zalig ik het ook vind om veel alleen te zijn, af en toe moet ik me kunnen uiten, anders raak ik opgesloten in mijn eigen hoofd. Ik beschouw goede vrienden als gekozen familie. Mensen met wie ik in mijn eigen taal kan praten en die ik opzoek als ik iets te vieren heb of ergens verdriet over heb. Mensen bij wie ik me goed voel, omdat ze waarderen wie ik ben en omgekeerd.

Waardering is zo belangrijk. Niet alleen voor mij, maar voor iedereen. Maar wat is waardering precies? Eigenlijk komt het erop neer dat een ander laat blijken dat jouw reacties en gevoelens begrijpelijk zijn, zodat je je geaccepteerd voelt. Dat hoeft nog niet eens te betekenen dat die ander het met je eens is, maar dat hij begrijpt hoe jij je voelt binnen jouw situatie.

In de Nederlandstalige Facebookgroepen van mensen die in Hongarije wonen worden vaak schrikbarend agressieve commentaren gegeven. Ik probeer me dan voor te stellen hoe zo’n man of vrouw erbij zit in zijn of haar tanya. Nogal eenzaam, vrees ik. Waar komt al dat gehaat toch vandaan? 

L’ enfer c’est les autres?

Waarschijnlijk uit een gebrek aan waardering. Wie zich niet gewaardeerd voelt door zijn medemensen, vindt het ook moeilijk om anderen te waarderen. L’ enfer c’est les autres (de hel, dat zijn die anderen) schreef filosoof Jean-Paul Sartre ooit. En het klopt dat andere mensen ervoor kunnen zorgen dat jij je diep ellendig voelt. 

Maar die beroemde zin van Sartre is ook een self fulfilling prophecy, oftewel: een soort foute toverspreuk, waardoor je krijgt wat je verwacht. Als je ervan overtuigd bent dat niemand jou leuk vindt, vind jij ook niemand leuk. Het is moeilijk om mensen aardig te vinden als je je niet door hen gewaardeerd voelt. En mensen die zichzelf door iedereen afgewezen voelen, gaan zichzelf beschermen door zich terug te trekken, agressief te doen, negatieve kritiek te geven en zich cynisch te gedragen. 

Volgens de befaamde Amerikaanse psychologe Marsha Linehan slaat een gebrek aan waardering in de kindertijd een diepe wond, waar volwassen mensen hun hele leven last van kunnen blijven houden. Het kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat je andere mensen voortdurend scant op tekenen van afwijzing. Hoe subtiel ook. Door een enkele blik, een zucht, een frons of de toon waarop iemand iets zegt kun je al volledig dichtklappen. En je kunt amper geloven dat een ander ook gewoon veilig kan zijn. 

Verleg je focus naar signalen van veiligheid

Toch moet je daar -in je eigen belang!- je stinkende best voor doen. Verleg je focus naar signalen van veiligheid, die al net zo subtiel kunnen zijn: een vriendelijke blik, een glimlach, een warme hand op je arm, een like op Facebook… 

En zoek vooral niet naar perfecte mensen, want die bestaan niet.

Wat ik heb ontdekt, is dat mensen in groepen (of vanachter een toetsenbord) strontvervelend kunnen zijn, maar als je ze eenmaal 1-op-1 spreekt, blijken ze best mee te vallen of zelfs echt aardig te zijn. Want uiteindelijk wil iedereen toch hetzelfde: gelukkig zijn, zich geaccepteerd voelen en liefst ook gewaardeerd. Maar soms moeten daar eerst allerlei vage angsten voor worden overwonnen. Waaronder de angst om te worden afgewezen, niet goed genoeg te zijn. 

Mocht je nu denken: prima allemaal, maar dit is me te veel gedoe, dan ben ik toch echt liever alleen, dan is een waarschuwing op zijn plaats. Te weinig sociaal contact is slecht voor je gezondheid. Slechter zelfs dan te weinig beweging of 15 sigaretten per dag roken.

Geen vrienden hebben is ongezond

Uit wetenschappelijk onderzoek onder 308.000 personen is gebleken dat mensen met weinig sociale connecties -als gevolg van isolatie, eenzaamheid of gewoon kwalitatief slechte relaties- het risico lopen op een voortijdige dood. Zelfs twee keer zo veel risico als mensen die er wèl vervullende vriendschappen op na houden. Sociale isolatie kan onder meer leiden tot hartaanvallen, hersenbloedingen en beroertes. En alsof dat allemaal nog niet erg genoeg is: eenzaamheid vergroot ook het risico op dementie.  

Ondanks deze risico’s worden we elk jaar eenzamer. Dat blijkt ook uit Amerikaanse cijfers: in 1990 zei slechts 3% van de volwassenen dat ze geen hechte vriendschappen hadden, in 2021 was dat al 12%. Het is de laatste twintig jaar hard bergafwaarts gegaan met ons sociale leven en dat heeft waarschijnlijk alles te maken met de opkomst van de smartphone en social media.     

Mensen die amper sociaal contact hebben gaan dus in een opvallend hoog tempo achteruit, zowel fysiek als mentaal. Maar wetenschappers zijn zich er goed van bewust dat ze nog veel te leren hebben over het geheimzinnige verband tussen sociale verbondenheid en gezondheid en welzijn.

Overleven lukt beter in een goed netwerk dan in je eentje

Naar mijn bescheiden mening zijn ook op dit vlak alle antwoorden te vinden in de natuur, die als geheel al een paar miljoen jaar langer meedraait dan o zo eigenwijze Homo sapiens. Netwerken zijn letterlijk overal in de natuur terug te vinden, en dat is niet voor niets. Dat verreweg de meeste diersoorten groepsdieren zijn, is ook geen toeval. Dus wat zit hier achter? 

Simpel: overleven lukt beter in een goed netwerk dan in je eentje. Wilde dieren hebben hun soortgenoten nodig als bescherming tegen roofdieren, bij het voedsel zoeken en voor het vinden van een partner. Waarschijnlijk zijn karakterverschillen daarbij heel belangrijk voor het overleven van een hele groep: supernieuwsgierige individuen die nieuwe voedselbronnen en hulpmiddelen ontdekken, angstige groepsgenoten die de waakzaamheid verhogen, felle types die het durven op te nemen tegen een roofdier, zorgzame groepsleden…  

Neem bijvoorbeeld de gevlekte hyena’s in Afrika, die er een uiterst complexe en hiërarchische sociale structuur op na houden. Deze roofdieren kunnen in het wild wel 22 jaar oud worden. Ze leven in clans tot 100 individuen, die allemaal worden geleid door één oppermachtig alfa-vrouwtje. 

Het alfa-vrouwtje heeft de langste telomeren van allemaal

Uit een langlopend onderzoek naar het groepsleven van hyena’s in Kenia, dat nu al 20 jaar duurt, blijkt een verrassend feit: hooggeplaatste hyena’s met veel vrienden zijn gezonder en leven langer dan hun lager geplaatste groepsgenoten, want zij hebben langere telomeren. Telomeren zijn de staartjes van chromosomen en betekenen in het Grieks ook letterlijk ‘uiteinde’. Deze telomeerstaartjes worden bij elke celvernieuwing korter als gevolg van veroudering en stress, zowel bij dieren als bij mensen. 

De alfa-vrouwtjes in de onderzochte groepen hyena’s hadden allemaal opvallend lange telomeren en het hoogst geplaatste vrouwtje had de allerlangste telomeren van de hele groep. Het voedselaanbod (schaarste of juist overvloed) bleek geen enkele invloed te hebben op de lengte van hyena-telomeren, terwijl dit toch een duidelijk effect zou moeten hebben op hun algemene gezondheid. 

En nog een verrassing: uit dit onderzoek naar de kwaliteit van sociale contacten bij mensen blijkt dat vooral vrouwen sneller verouderen naarmate ze meer ambivalente (dus niet zo leuke) sociale banden onderhouden. Hoe minder fijne vrienden en hoe meer negatieve zeurpieten ze om zich heen hebben, hoe korter hun telomeren! 

Maar hoe zorg je dat je meer vrienden maakt?

Uit een meta-analyse van 148 wetenschappelijke onderzoeken naar de effecten van vriendschap  blijkt dat mensen met sterke sociale banden 50% meer kans hebben op een lang en gezond leven dan mensen met zwakke sociale banden. Mensen met meerdere vrienden en een paar echte vertrouwensrelaties zijn tevredener over hun leven, ze hebben minder snel last van angsten en depressies en ze gaan minder snel dood aan hartklachten en chronische ziektes.

Het is dus wel duidelijk dat vriendschappen echt belangrijk zijn. Maar… hoe zorg je dat je meer vrienden maakt? Gelukkig is ook dáár onderzoek naar gedaan. En wat blijkt: de meeste mensen onderschatten hoe aardig ze worden gevonden door onbekenden. Wanneer mensen wordt gezegd dat anderen hen aardig vinden, gaan ze zich warmer en vriendelijker opstellen. Dus het is gewoon niet heel erg verstandig om je te laten leiden door negatieve gedachten over jezelf. Want waarschijnlijk strookt dat totaal niet met hoe anderen je zien… 

Danu Anthony Stinson, een professor in de psychologie aan de Canadese Universiteit van Waterloo, vat het nog eens mooi samen: ’als mensen acceptatie verwachten, gedragen ze zich warm, waardoor mensen hen ook makkelijk accepteren. Als ze afwijzing verwachten, stellen ze zich kouder en afstandelijker op, wat tot minder acceptatie leidt.’ 

Praat niet alleen maar met mensen die je al kent

De boodschap is duidelijk: blijf niet thuis, maar zoek mensen op en doe zo vaak mogelijk mee aan groepsevenementen. Dat voelt in het begin altijd een beetje raar en onwennig, omdat er nog geen wederzijds vertrouwen is opgebouwd. Maar hoe vaker je je gezicht laat zien, hoe leuker mensen je gaan vinden.

En ALS je er dan bent, praat dan niet uit verlegenheid alleen maar met mensen die je al kent, maar introduceer jezelf actief bij onbekenden. “Hoi! Ik ben … Hoe lang woon jij al hier? En bevalt het?” Ja, dat is eng. Maar ga er gewoon bij voorbaat vanuit dat ze je aardig vinden, dan wordt het al een stuk makkelijker.

Ga er nooit zomaar vanuit dat vriendschappen op organische wijze ontstaan. Je moet er iets voor doen. In principe wil iedereen graag vrienden met je worden, ze wachten alleen totdat jij het initiatief neemt.

Richt je ook niet alleen op wat vriendschap JOU kan brengen of wat je nog tekort komt, maar kijk ook naar je eigen impact op een ander. Geef jij anderen het gevoel dat ze geliefd en gewaardeerd worden?

En om er nog maar eens een onthullend onderzoekje tegenaan te gooien: hoe zorg je dat een vriendschap zich verdiept en steeds hechter wordt? Door je affectie voor de ander ook daadwerkelijk te tonen. Durf gewoon tegen die ander te zeggen dat je blij bent met de vriendschap, geef complimenten, zeg dat je het fijn vindt om van ze te horen, begroet op warme wijze en benoem het als je iets aan hun advies of hulp hebt gehad…

Mijn partner is mijn beste vriend 

Er zijn ook veel mensen die bij hoog en bij laag volhouden dat hun liefdespartner hun beste vriend is. Maar dat kan een gevaarlijke valkuil zijn. De kans is groot dat je dan te veel gaat verwachten van je partner, en uiteindelijk gefrustreerd raakt omdat hij/zij je niet alles kan geven wat jij als mens nodig hebt. En waar blijf je als je partner ineens komt te overlijden? Zeker als je net als ik naar een ander land bent geëmigreerd, kan dat grote problemen opleveren…

Misschien hechten we -geïnspireerd door alle suikerzoete Hollywood romcoms- wel veel te veel waarde aan het vinden van die Ene, en veel te weinig waarde aan goede vriendschappen. Terwijl platonische relaties waarschijnlijk heel wat beter zijn voor ons algehele gevoel van welzijn. De enorme voordelen van goede vriendschappen worden maar al te vaak ondergewaardeerd. 

Ik geef grif toe dat ik zelf precies deze fout heb gemaakt: veel te veel focussen op een (zeer bewerkelijke) liefdesrelatie, waardoor mijn vriendschappen verwaterden en ik er uiteindelijk alleen voor bleek te staan. Wat niet bepaald meeviel.

Wie helpt, wordt zelf ook geholpen

Juist daarom vind ik het nu, in mijn nieuwe woonland Hongarije, belangrijk om de losvaste community op te richten waarover ik al eerder schreef. Vooral nu de wereld steeds ernstiger verdeeld lijkt te raken en mensen elkaar steeds woedender bejegenen, lijkt het me ook de enige logische stap: samen bouwen aan een duurzaam sociaal netwerk.

Langzaam maar zeker worden de contouren van dit plan me steeds duidelijker: 50 á 60 Nederlanders, Belgen en Duitsers die op hooguit 1 uur rijden van elkaar wonen. Binnen deze groep hoeft niet iedereen elkaars beste vriend te zijn of op dezelfde golflengte te zitten, maar wat ons bindt is de bereidheid elkaar te helpen. Want wie helpt, wordt zelf ook geholpen.

En hatelijkheden worden niet geaccepteerd. Een chemtrail-gelover kan zonder enig probleem een warme maaltijd afleveren bij een chemtrail-ontkenner die in het ziekenhuis ligt. En een antivaxxer heeft er uiteraard nul problemen mee om een bejaard hondje over te nemen van een recent overleden gevaccineerde communitygenoot. Althans, zo stel ik me dat voor.

In de zogenaamde Blue Zones, de plekken op Aarde waar de mensen het gezondst stokoud worden, maken de bewoners altijd deel uit van sterke sociale cirkels. Weten dat je er bent voor elkaar scheelt zo veel stress. Dus ik zou zeggen… nieuwe vrienden maken: een mooi voornemen voor 2025!

Image by ninikvaratskhelia_ | Pixabay