Terug naar het wildere leven: vier de winterwende!

Beetje depri rondom de donkere dagen voor Kerst? Een opwekkend kijkje in het mysterie van de slapende natuur kan helpen.

Al tijdens de eerste nachtvorst zijn de kersenbomen rond mijn tanya begonnen met de voorbereiding van hun bloesems. Met harde, donkerrood glanzende knoppen aan hun kale takken zijn ze de lente alvast in het voren aan het brainstormen, om het op z’n Kreatief Met Kurks te zeggen. In de hazelaars hangen al katjes, klaar om in januari te gaan bloeien en hun gele stuifmeel de wereld in te laten blazen door gure, winterse windvlagen. 

Terwijl de meeste planten slapend zonniger tijden afwachten, worstelen dieren in het wild op hun eigen manier met de grote energiecrisis die winter heet. De prachtige oostelijke smaragdhagedissen op mijn landje zitten nu zo ver mogelijk weggekropen onder takkenhopen of in oude muizenholletjes onder de grond, waar ze ruwweg een half jaar lang doorbrengen in winterverstijving. Zonder eten, zonder drinken. De stengels van afgestorven, berijpte reuzengrassen bieden een ideale schuilplaats voor overwinterende insecten. In zo’n droge, holle stengel is het goed toeven wanneer het buiten vriest en ijzelt. 

Nog even, en dan breekt de kortste dag aan

Grote zwermen dappere kleine vogeltjes strijken dagelijks neer in de zee van uitgedroogde teunisbloemen op het landje naast mij. Het zijn de puttertjes en groenlingen weer, op zoek naar de laatste zaadjes in de uitgebloeide bloemaren. Ook wordt er nu serieus dagelijks gerekend op mijn vetbollen en zonnebloempitten door diverse grote spechten, een ringmussenkolonie en het onvermoeibare mezenleger. Echt mee doorgaan, hoor mevrouw! Niet mee stoppen nou!

Een man uit het dorp parkeerde vorige week zomaar zijn auto achter mijn landje. Ik zag hem scheppende bewegingen maken. Als ik een paar uur later langs de plek loop waar hij bezig is geweest, ligt daar naast een enorme berg snoeiafval ook een flinke hoop onherkenbaar, bloedrood slachtafval. Met luide stem commandeer ik mijn nieuwsgierige honden er vandaan. In de dagen die volgen, wordt de bloederige hap steeds verder uit elkaar getrokken door roofvogels, vossen en misschien ook jakhalzen. Eigenlijk best goed geregeld zo, over een week is het weg. 

En morgen breekt de kortste dag van het jaar aan. Voor ons op het noordelijk halfrond heeft de zon dan de Steenbokskeerkring bereikt, oftewel het zuidelijkste punt. Dit jaar gebeurt dat in de vroege ochtend van 22 december, om 04.27 uur precies. In Amsterdam is het die dag maar 7 uur, 40 minuten en 40 seconden licht. In Boedapest is dat 8 uur en 26 minuten. Als ik op die kortste dag rond het middaguur buiten ga staan met m’n rug naar de zon, werp ik mijn langste schaduw van het hele jaar vooruit.

In deze oeroude bouwsels werd de terugkeer van het licht gevierd

Vroeger werd de winterwende in veel culturen beschouwd als het middelpunt van de winter, maar tegenwoordig zien we het meer als het officiële begin van de winter. Het steeds later aanbreken van de dageraad en steeds vroeger invallen van de avond is gestopt en wordt weer omgekeerd: vanaf nu worden de dagen elke dag weer langer. 

Met recht een moment om even bij stil te staan. Bij voorkeur zonder oorverdovende commerciële ruis. Laat die aardbeien en zonnebloemen die nu te koop zijn alsjeblieft liggen en pak je recht op de seizoenen terug… 

Al sinds de prehistorie wordt met rituelen, offers en grote vuren de wedergeboorte van de zon(negod) gevierd. Oftewel de terugkeer van het licht. Oeroude monumenten zoals Stonehenge in het Britse Wiltshire en Newgrange in Ierland zijn precies zo gebouwd dat ze exact tijdens de winterwende het licht van de zonsopgang of zonsondergang vangen. 

Op de foto bij dit artikel zie je het Ierse Newgrange, een cirkelvormige grafheuvel met ganggraf, die zo’n 5224 jaar geleden in de late steentijd werd gebouwd. Newgrange is ouder dan Stonehenge en de piramides van Gizeh. Bovenop dit uitermate mysterieuze, bolvormige bouwwerk werden in vroeger tijden offers gebracht. Binnenin de tombe is het stikdonker, maar gedurende vijf dagen rond de winterwende valt er een natuurlijke lichtstraal naar binnen, 17 minuten lang. Jaarlijks mogen twintig mensen dit magische moment met eigen ogen aanschouwen, nadat ze zijn ingeloot uit een lange lijst van belangstellenden die zich hier elk jaar weer voor aanmelden.  

Ga je winterdip te lijf met rust, natuurwandelingen en contemplatie  

Zeker als je vaak depri wordt in deze donkere periode van het jaar, is het heel belangrijk om met milde blik op je eigen leven te mediteren. Er hoeft even niet getuinierd te worden. Je mag binnenzitten zonder schuldgevoelens, onder een zacht dekentje. Een soort van winterslaap mag best. Graag zelfs. Want we maken ons al druk genoeg. Maar vergeet niet om toch elke dag een wandeling te maken. Liefst in de natuur, waar ogenschijnlijk niks gebeurt en waar je eigen ademhaling zowel hoorbaar als zichtbaar wordt. 

Er is geen beter moment om serieus na te denken over goede voornemens voor het nieuwe jaar. Misschien eens niet het gebruikelijke obligate lijstje van minder drinken/roken/snoepen en meer bewegen, maar iets anders… minder cynisme/scrollen/pessimisme en meer verbinding met de natuur…

Steeds meer mensen beginnen zich te realiseren hoe afgesneden ze zijn geraakt van hoe deze wereld eigenlijk werkt. Zowel in lichamelijke als geestelijke zin. Mede door alle technologie zijn mensen hun band met de natuur verloren. We hebben soms niet eens door hoezeer we ons als circusdieren hebben laten africhten door moderne conditioneringen: je MOET mooi zijn, je MOET er zo jong mogelijk uitzien, je MOET succes hebben in je werk, je MOET elke dag douchen, je MOET een huis hebben dat van alle moderne comfort is voorzien, je MOET populair zijn en vooral… je MOET kopen!

Terugverwilderen naar een meer natuurlijke, ongetemde staat van zijn 

Wat zou er gebeuren als we ons eens minder lieten leiden door hypes, reclame en commercie, en veel meer door de natuurlijke cycli? Zou dat geen zegen zijn voor de planeet? Zouden we daar ook niet veel gezonder en gelukkiger van worden? Elk individu maakt deel uit van een groter geheel. Een geheel dat niet zozeer bestaat uit spulletjes, maar uit anderen: mensen, dieren, planten, landschappen, seizoenen… 

Elke keer als je tijd doorbrengt met een boom, plant of dier, kun je even nadenken over het feit dat je deel uitmaakt van een wonderbaarlijke, levende aarde. Van het leven zelf. Je bent meer dan die ene mens. Je maakt deel uit van iets veel groters. Je deelt ten minste een kwart van je DNA met al het andere leven op aarde. We zijn allemaal gemaakt van hetzelfde materiaal. Door hier zo vaak mogelijk bij stil te staan, los je de grenzen op tussen jezelf en andere dieren en andere mensen. En verwilder je jezelf een beetje terug naar je natuurlijke, meer ongetemde staat van zijn. Naar wie je was voordat onze moderne cultuur je veranderde in consument, kiezer, nummer, algoritme. 

Waarom hebben zo veel jongeren tegenwoordig telefoonangst?

Vraag jezelf af hoe je meer wezenlijk contact met anderen kunt hebben. Want het is niet normaal dat zoveel jongeren tegenwoordig telefoonangst hebben en 1000x liever appen dan bellen. Veel mensen krijgen een steeds grotere hekel aan andere mensen, zeker met alle gescheld op social media. Maar zodra die scheldkanonnen oog in oog staan met hun zondebok, schrikken ze en blijkt dat ze het allemaal niet zo kwaad bedoelden. Echt, eerlijk menselijk contact heeft ingrijpend verzachtende eigenschappen. 

Ik herinner me nog goed hoe ik ooit een spirituele cursus deed bij wijlen Jef Beerends. Er waren ongeveer 15 deelnemers: mannen, vrouwen, jong en oud. Allemaal waren we even vastgelopen in ons leven. Op Dag 1 van de cursus maakte Jef duidelijk dat de deelnemers elkaar ook zouden masseren, in een roulerend schema. Dat zag ik echt niet zitten. Ja, wel met die ene knappe tandarts. Maar dus niet met al die anderen… 

Toch heb ik dat uiteindelijk wel degelijk gedaan. En met net zoveel warmte en aandacht als bij de knappe tandarts. Dat kwam zo: door alle eerlijke ontboezemingen en tranen tijdens de cursusdagen die volgden, verloren de vreemdelingen hun vreemdheid en kregen ze iets diep ontroerends en herkenbaars, waardoor ik er als bij toverslag geen enkele moeite meer mee had om ze liefdevol aan te raken. 

Het is het donkerst vlak voordat het weer licht wordt

Het is echt waar: zo makkelijk als het is om mensen af te wijzen die alleen een masker laten zien, zo moeilijk wordt dat ineens als ze hun kwetsbare ware zelf tonen. De wereld wordt veel spannender, inspirerender en grootser als je je werkelijk durft te verbinden met anderen in plaats van iedereen op gepaste afstand houden uit angst voor… ja, voor wat eigenlijk? Om gekwetst te worden? Alsof dat het einde van de wereld is. 

Nog een gek ideetje… Overweeg eens om je vakantie of verre reis dit jaar gewoon over te slaan en je geld te gebruiken om je in te kopen bij een natuurvriendelijk landbouwalternatief als Herenboeren, Land van Ons of Aardpeer. Daarmee sla je meteen heel veel vliegen in één klap: lekker bewegen in de buitenlucht samen met anderen, waardoor nieuwe vriendschappen, waardoor meer in verbinding met de natuur en uiteraard duurzaam, lokaal, gezond, onbespoten eten. 

Beweeg mee met de seizoenen en je leven krijgt vanzelf meer zin. Vanaf de Winterwende tot aan de Zomerwende op 20 juni zal er elke dag een beetje meer zonlicht op Aarde schijnen. Iedere dag zal weer iets langer duren dan de vorige. Je laatste restje winterdip smelt langzaam weg terwijl het nieuwe leven in de aarde groeit, uitgerust en klaar voor een nieuw begin.

En vergeet nooit deze natuurwet: het is het donkerst vlak voordat het weer licht wordt.

Image: Ron Cogswell | Flickr