RED JEZELF! – Epiloog van een bizar feuilleton
Een terugblik op de zorgelijke zorgervaring die ik had met Els, de 73-jarige Nederlandse vrouw met extreem grote hond die nu in de tanya van Tibor woont.
Elke vezel in mijn lichaam verzet zich tegen het idee om me ooit nog met Els te bemoeien. Kennelijk is dit gevoel geheel wederzijds, want na onze ruzie in de auto op 28 juni hoor ik ook niets meer van haar. Uiteraard word ik wel weer ontvriend en geblokkeerd op Facebook. We hadden op die laatste dag heel veel boodschappen gehaald. Dus ze heeft sowieso genoeg eten voor de komende twee weken, stel ik mezelf gerust. Maar daarna dan?
Ik vertrouw er maar op dat Tibor zich wel zal melden als Els zorg nodig heeft. Als ik hem na een maand een keer spreek, vertelt hij dat hij nu weer de grote vriend van Els is. Okee, prima. Doe je ook boodschappen met of voor haar? Hij schudt van nee, haar boodschappen doet ze tegenwoordig per taxi. Dat kost haar 60.000 forint per boodschappentrip, oftewel zo’n 150 euro.
Onwillekeurig pieker ik toch over een noodplan voor Els. Die hond van haar gaat niet heel lang meer leven. Dit ras wordt hooguit een jaar of negen en hij is al een senior. Dus als ze nou in ieder geval nog een jaar of anderhalf jaar in die tanya kan blijven tot de hond dood is, dan kan ik haar daarna misschien verhuizen naar een particulier verzorgingstehuis in Hongarije. Want die zijn er gelukkig ook en ik heb er een lijst van, waarover straks meer.
Het is één grote berg afval geworden, met alleen de zitting van haar stoel nog vrij
In die lijst vind ik een tehuis waar je je eenmalig moet inkopen voor 20.000 euro en daarna hoef je maar 500 euro per maand te betalen voor letterlijk alles: 3 maaltijden per dag, schoonmaak, animatie en dagbesteding, medische zorg en zelfs een VIP-kamer in het dichtstbijzijnde ziekenhuis als je ziek wordt. Els heeft uiteraard geen 20.000 euro liggen, maar als ik de directie van dat tehuis ervan kan overtuigen dat ze in plaats van eenmalige inkoop ook gewoon een jaar lang haar hele AOW+pensioen kan betalen, wordt dat inkoopbedrag ook makkelijk gehaald…
Maar tegelijkertijd weet ik wel beter: Els zal zich met hand en tand tegen verzetten tegen dit plan. Want Els wil geen hulp.
Eind september staat Tibor opnieuw voor mijn poort. Hij is volledig vastgelopen met Els. Ze zit nu al bijna 5 maanden in zijn tanya en heeft welgeteld tweënhalve maand huur betaald. En geen cent borg. Naar de 225 euro aan boodschappen die hij voor haar heeft gehaald en voorgeschoten kan hij ook fluiten. Hij heeft in al die tijd precies één keer op haar stroommeter mogen kijken en 60 euro voor haar afgerekend bij het energiebedrijf. De stroomrekeningen staan -lekker Hongaars- nog altijd op naam van zijn overleden schoonmoeder die vroeger in de tanya woonde en die facturen verdwijnen bij Els consequent in een gestaag aangroeiende berg afval. De laatste keer dat hij haar daarover aansprak bij haar tanya, dreigde ze opnieuw de politie te bellen.
We gaan er samen heen om met Els te praten. Het wordt een drama. “JOU WIL IK HIER NOOIT MEER ZIEN! MET JE VERHAALTJES!!!”, krijst ze terwijl ze zwaaiend met een kromme wijsvinger naar het hek schuifelt. Haar stevige alcoholkegel is er twee meter eerder dan zijzelf. De vuile plastic tuinset is inmiddels vastgegroeid aan de rode afvalkrat achter haar kuipstoeltje. Het is één grote mestvaalt geworden, met alleen de zitting van haar stoel nog vrij. Op grijpafstand staat een bijna lege fles port op de grond. Ik denk niet dat Els nog aan glazen doet. De hond staat hard te blaffen aan een beduidend kortere lijn dan eerst.
Ze zegt dat ze nooit heeft afgesproken om borg te betalen
Els roept wel vijf keer achter elkaar dat ze mij hier nooit meer wil zien.
“Jammer dan, ik ben hier nu toch en we gaan even praten. En je hoeft niet te gaan dreigen met de politie, want er zijn inmiddels genoeg mensen die tegen jou willen getuigen als dat nodig is.”
Maar praten is onmogelijk. Els is stomdronken en niet voor rede vatbaar. Ze vindt dat ze in een onleefbaar krot woont. Ze zegt dat ze nooit heeft afgesproken dat ze borg zou betalen. De huur van augustus gaat ze morgen betalen. Nee, de huur van september betaalt ze nog niet, want september is nog niet voorbij. En ze wil eerst stroomrekeningen zien voordat ze haar portemonnee trekt. Maar die stroomrekeningen heeft ze dus zelf kwijtgemaakt. Tegen Tibor sist ze: “Du bist ein auflichter!” Hij kijkt me niet-begrijpend aan.
Op dit moment woont Els dus nog steeds in de tanya van Tibor. Ik heb geen flauw idee hoe dit verder moet. Het kan zijn dat ze op een dag zomaar verdwenen is, want ze rijdt sinds een week weer in haar oude rammelbus. Op de vlucht naar een zoveelste nieuw adres in Hongarije. Het kan ook zijn dat Tibor haar over een paar maanden dood aantreft in de tanya, want ze zorgt slecht voor zichzelf. Een bevriende arts vindt dat ik contact moet opnemen met de Nederlandse Ambassade om te vragen wat ik kan doen. Waarschijnlijk word ik dan doorverwezen naar de vreemdelingenpolitie, die haar in een Hongaars zorgcentrum zal onderbrengen. Maar om bij Els te komen, zullen ze eerst haar extreem grote harige hond moeten neerschieten, en dat wil ik niet op mijn geweten hebben. Dus ik heb de keus heel laf bij Tibor neergelegd. Hij mag bepalen hoe lang hij Els nog als huurder tolereert…
Hoe harder Els me afweerde, hoe belangwekkender ze voor me werd
Dit is de laatste keer dat ik over Els schrijf. Ze heeft de artikelen die ik over haar heb geschreven duidelijk gelezen en ze is er woedend over, ook al gebruik ik pseudoniemen. Ik heb heel erg veel reacties van lezers gekregen op het feuilleton. Het overgrote deel daarvan was positief, maar er waren ook mensen die vonden dat ik Els heb misbruikt. Daar ben ik het niet mee eens. Ik hoef niet geheimzinnig te doen over wat het feuilleton over Els mij als journalist financieel heeft opgeleverd: welgeteld 224 euro bruto aan donaties op Deel 1 tot en met 4, in totaal 10.708 woorden. Ter vergelijking: met het artikel over mijn emigratie naar Hongarije in Saar Magazine verdiende ik 650 euro bruto voor exact 2000 woorden.
Verder heb ik Els echt op alle mogelijke manieren geprobeerd te helpen. Maar hoe harder ze me afweerde, hoe belangwekkender de hele kwestie voor mij werd. Omdat ik een losvaste ouderen community aan het oprichten ben en vind dat ik op alles voorbereid moet zijn…
Al eerder schreef ik over mevrouw G., de lieve oude dame in Waalre, waar ik een aantal jaren voor heb gezorgd in de rol van persoonlijk assistent. Ze is nu 94 en nog steeds fysiek en mentaal gezond, met uiteraard de gebruikelijke slijtage- en energieprobleempjes die bij deze respectabele leeftijd horen. Mijn aanpak qua zorg was simpel maar doeltreffend: enerzijds goed luisteren naar haar wensen, anderzijds mezelf voorstellen wat ik zelf fijn zou vinden als ik zo oud zou zijn en niet meer alles zou kunnen. Haar zoon beheert haar financiën, dus dat is goed geregeld. Mocht ze medische hulp nodig hebben, dan zijn er altijd gediplomeerde verpleegkundigen aanwezig in haar serviceflat.
Hoe kan ik zelf tot aan mijn dood zo comfortabel mogelijk in Hongarije blijven wonen?
Ze had mij nodig voor de boodschappen, af en toe eens lekker koken, kleding kopen, vervoer naar familie en als geheugensteuntje bij het gebruik van haar iPad. En natuurlijk voor het gezellig urenlang theeleuten, het benoemen van de vogels in haar tuin en het opvullen van lege plekken in de border. Mevrouw G. is mijn referentiekader als het gaat om plezierig oud worden. Een hemelsbreed verschil met mijn ervaringen op de gesloten afdeling van het Brabantse verzorgingscentrum waar ik ooit 9 maanden schoonmaakte…
Een vrouw als Els is dan weer een verhaal apart. Het absolute tegenovergestelde van mevrouw G., dat moge duidelijk zijn. Els is een notoire zorgmijder met beginnende dementie, structureel boos op de hele wereld omdat ze niet kan accepteren dat ze de controle over haar leven aan het verliezen is. Heel lastig, maar ik bleef met haar bezig omdat ik werd gedreven door een gezond lange-termijn-egoïsme. Waar Els tegenaan loopt, roept bij mij steeds de vraag op: hoe kan ik zelf zo comfortabel mogelijk tot mijn dood in Hongarije blijven wonen als ik bijvoorbeeld dement zou worden? Wat heb ik dan nodig?
Een veilige omgeving. Dus aanpassingen aan mijn tanya: handgrepen bij de douche, liefst een moderne inloopdouche waar een verzorgster mij kan helpen douchen als ik zelf te wiebelig word. De drempels moeten overal weg, zodat ik me ook met een rollator goed kan bewegen in mijn eigen huis. Een betrouwbare persoon die mijn (financiële) administratie regelt. En dat daar ook serieus toezicht op is. Die telefooncirkel. Back-up voor mijn dieren. Hulp om de hoek. Liefst een vriendelijke Hongaarse vrouw uit mijn dorp met enige zorgervaring. En een Nederlandstalig vangnet van vrienden en kennissen in mijn regio, ook jongere kennissen. Om eenzaamheid tegen te gaan en ervaringen uit te wisselen over ziekenhuizen en medisch specialisten in Hongarije.
Qua verzorgingscentra kun je in Hongarije kiezen uit 3 opties
In mijn Facebookgroep Gezond Oud in Hongarije zitten al verschillende mensen die zich zeer nuttig kunnen maken binnen een losvaste ouderen community: meerdere Nederlandse verpleegkundigen die het werktempo in Nederland zat zijn, in ieder geval 3 Hongaarse vrouwen die Nederlands spreken en dus goed kunnen tolken, fijne betrouwbare klussers… langzaam maar zeker begint er een netwerk te ontstaan. Op dit moment vooral van actieve 50- en 60plussers die nog geen hulp nodig hebben, maar het wel leuk vinden om elkaar alvast te leren kennen.
Wat ik zelf tot nog toe heb geleerd, is dat je echt een flink bedrag apart moet zetten voor onverwachte medische behandelingen. Sommige dingen kun je in Hongarije prima laten doen bij gewone ziekenhuizen, zoals bijvoorbeeld een nieuwe knie. En voor elke chronische ziekte is in Hongarije wel een uitstekende specialist te vinden. Maar ik hoor ook genoeg verhalen over dingen die behoorlijk mis gaan, met name bij onverwachte ongelukken, zoals botbreuken. Dan is het wel heel erg handig als je 10.000 of 20.000 euro op een spaarrekening hebt staan, zodat je altijd kunt besluiten om jezelf in het buitenland of in een privé ziekenhuis te laten behandelen (hier een lijst van alle privé klinieken in Hongarije met hun specialismen).
Wat verzorgingscentra betreft, biedt Hongarije 3 opties. Namelijk een verzorgingscentrum van de staat, wat niet echt een pretje is. Of een verzorgingscentrum van bijvoorbeeld een kerk, wat al een stuk beter is. Bewoners worden daar in ieder geval 2x per week gedoucht en er is dagbesteding. Maar het meest ideaal zijn uiteraard de particuliere verzorgingscentra. Vaak behoorlijk luxe, maar toch betaalbaar.
Voor 1000 euro per maand all-in onder dak op 5 hectare
Zoekend naar een particulier verzorgingscentrum in mijn provincie Bacs-Kiskun, kwam ik bijvoorbeeld uit bij dit geweldige tehuis Aranykor bij Kecskemet, met 150 bedden in een eigen park van 5 hectare! Met zwembad en vijvers. Geen inkoopsom en een all-in prijs voor wonen, eten, dagbesteding, fysiotherapie, medicijnen en medische zorg van nog geen 1000 euro per maand. Hier zou Els zo in kunnen. Temeer omdat ze een aparte afdeling voor demente ouderen hebben.
Bij veel particuliere tehuizen -die je allemaal kunt terugvinden in de lijst op deze website– is het de bedoeling dat je jezelf eerst eenmalig inkoopt. Meestal voor een bedrag tussen de 20.000 en 50.000 euro, wat natuurlijk geen probleem hoeft te zijn als je je eigen tanya verkoopt. En als je eenmaal zo’n inkoopsom hebt betaald, wordt je maandelijkse all-in bijdrage ook meteen lager. Meestal iets rond de 500 euro. Het enige nadeel is uiteraard dat het personeel waarschijnlijk alleen Hongaars spreekt, maar dat zou mij persoonlijk niet tegenhouden. Als ik de vele statige gebouwen met uitgestrekte parktuinen op deze lijst zo eens bekijk, weet ik één ding heel erg zeker: in Nederland zou je daar minimaal 4000 euro per maand voor moeten neertellen. Plus nog een heleboel bijkomende kosten.
Dus als je echt van plan bent om net als ik je oude dag door te brengen in Hongarije, ga dan eens een middagje scrollen en Google Translaten op de websites waar ik in dit artikel naar doorlink. Heb je een chronische kwaal of andere medische zorgen waar je een goede dokter voor zoekt: gooi je vraag in de groep op Gezond Oud in Hongarije. Het is nooit te vroeg om te anticiperen op je eigen toekomst en alvast wat nuttige adresjes en telefoonnummers te verzamelen voor je weet maar nooit. Zeker met het oog op de vastlopende (ouderen) zorg in Nederland.
Wees niet als Els. Red Jezelf.
Image: gravure dansend boerenstel, door Albrecht Dürer – Metropolitan Museum of Art